Hoge Raad: bezorgers Deliveroo zijn werknemers en geen zelfstandigen

Eindelijk is het zover: op 24 maart 2023 heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan in de zaak tussen maaltijdbezorger Deliveroo en vakbond FNV over de vraag of de maaltijdbezorgers van Deliveroo werknemers of zelfstandigen waren. Volgens het gerechtshof Amsterdam waren de bezorgers van Deliveroo werkzaam op basis van een arbeidsovereenkomst en niet op basis van een overeenkomst van opdracht. De Hoge Raad bevestigt de uitspraak van het hof.

Werknemer of zelfstandige?

Om te beoordelen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst, toetste het hof aan de volgende elementen: er moet allereerst sprake zijn van arbeid die gedurende een zekere tijd persoonlijk wordt verricht (‘arbeid’), vervolgens moet er een vergoeding worden betaald in de vorm van loon (‘loon’) en tot slot moet er een gezagsverhouding tussen de werkgever en de werknemer bestaan (‘gezag’).

Arbeid

In de zaak tussen Deliveroo en FNV staat niet ter discussie dat door de bezorgers arbeid wordt verricht. De bezorgers hebben een grote mate van vrijheid om zich via de app aan te melden wanneer zij dat willen en om aangeboden ritten al dan niet te accepteren. Het is contractueel toegestaan dat de bezorgers zich laten vervangen en dat gebeurt in de praktijk ook. De vervangingsmogelijkheid die de bezorgers hebben is niet onverenigbaar met het bestaan van een arbeidsovereenkomst, aangezien ook binnen een arbeidsovereenkomst de mogelijkheid bestaat dat de werknemer zich met toestemming van de werkgever laat vervangen. De vervangingsmogelijkheid kan volgens het hof weliswaar duiden op de afwezigheid van een arbeidsovereenkomst, maar is niet van doorslaggevend belang.

Loon

Deliveroo betaalt de bezorgers voor de door hen verrichte werkzaamheden. Daarmee is reeds voldaan aan het loonvereiste. De wijze van betaling bij Deliveroo duidt meer op de gang van zaken bij een arbeidsovereenkomst, waarbij de werkgever uit zichzelf het loon moet betalen, dan op die bij een opdrachtovereenkomst, waarbij de opdrachtnemer aan de opdrachtgever factureert. Hoewel de hoogte van het loon van de bezorgers kan verschillen door de vraag naar maaltijden en het aantal beschikbare bezorgers, hebben de individuele bezorgers geen invloed op de hoogte van het loon. Bovendien verdient twee derde van de bezorgers minder dan 40% van het minimumloon en merkt de Belastingdienst hun werkzaamheden aan als hobbymatig, en dus niet als ondernemer voor de omzetbelasting. Het zijn van ondernemer is een indicatie voor het niet-zijn van werknemer. Het ontbreken van ondernemerschap kan daarmee een indicatie vormen voor het werknemerschap.

Gezag

Of er sprake is van gezag hangt nog steeds af van alle omstandigheden van het geval, waarbij geen enkele omstandigheid op zichzelf bepalend is. De aard van het werk van de bezorgers maakt dat er weinig aanwijzingen nodig zijn. Dat er weinig aanwijzingen nodig zijn, zegt niet veel over de aan- of afwezigheid van een arbeidsovereenkomst. Volgens het hof moet ook worden gekeken of het werk dat wordt verricht “organisatorisch is ingebed” in de organisatie en daarmee behoort tot de normale bedrijfsarbeid. Het bezorgen van maaltijden is de kernactiviteit van Deliveroo en duidt daarmee op een gezagsverhouding. Deliveroo kan verder eenzijdig de inhoud van de contracten en de wijze waarop de werkzaamheden worden georganiseerd wijzigen, wat eveneens kan duiden op een gezagsverhouding. Verder wordt de GPS-locatie van de bezorger voortdurend bijgehouden. Dit geeft Deliveroo een vergaande controlemogelijkheid op de werkwijze van de bezorger. Ook het algoritme waarmee ritten aan bezorgers worden toegewezen en waarbij er bij het accepteren van bepaalde ritten bonussen kunnen worden toegekend, duidt op een vorm van gezag. Deliveroo heeft erop gewezen dat de bezorgers de werkzaamheden met hun eigen vervoersmiddel dienen te verrichten en het hen vrij staat eigen ‘gear’ te gebruiken. Een fiets is echter een gebruiksvoorwerp uit het dagelijkse leven en kan daarmee niet als ‘eigen bedrijfsmiddel’ worden gezien. Verder gaat Deliveroo er in de door hen opgestelde regelingen wel van uit dat de bezorgers als bezorgers van Deliveroo (her)kenbaar moeten zijn. Daartoe kunnen bezorgers met korting ‘gear’ met het logo van Deliveroo aanschaffen.

Overige omstandigheden

Deliveroo heeft voor haar bezorgers een ongevallenverzekering afgesloten op grond waarvan de bezorgers die tijdens de uitoefening van hun werkzaamheden een ongeval krijgen, hun schade vergoed krijgen. Ook krijgen zij bij een bedrijfsongeval hun gederfde inkomsten vergoed. Het in beperkte mate doorbetalen van bezorgers tijdens ziekte sluit aan bij de rechten en verplichtingen die op basis van een arbeidsovereenkomst gelden.

Dat de bezorgers werkzaam zijn op basis van een door Deliveroo aangereikte Algemene Modelovereenkomst van de Belastingdienst ‘geen werkgeversgezag’, is minder van belang, nu het gaat om een vooraf opgestelde overeenkomst, waarbij geen rekening is (en kan worden) gehouden met specifieke rechten en verplichtingen die voor de kwalificatievraag van belang zijn.

Conclusie: bezorger van Deliveroo is werknemer

Alle omstandigheden bij elkaar genomen, is de Hoge Raad van mening dat het hof terecht tot de conclusie is gekomen dat de bezorgers van Deliveroo werkzaam zijn geweest op basis van een arbeidsovereenkomst.

Betekenis voor de praktijk

Natuurlijk speelt direct de vraag wat het Deliveroo arrest van de Hoge Raad betekent voor allerlei andersoortige arbeidsrelaties. Ongeacht hoe u de overeenkomst noemt, als de relatie die u heeft met de zelfstandige kwalificeert als een arbeidsovereenkomst, kan de zelfstandige aanspraak maken op arbeidsrechtelijke bescherming (zoals bijvoorbeeld loondoorbetaling bij ziekte, ontslagbescherming en mogelijke cao- en pensioenaanspraken).

Hoewel velen daar wellicht op hadden gehoopt heeft de Hoge Raad in het Deliveroo arrest niet aan rechtsontwikkeling gedaan over de kwalificatie van de arbeidsrelatie. Zij geeft expliciet aan dit nu niet te doen, omdat dit onderwerp momenteel de aandacht heeft van zowel de Nederlandse als de Europese wetgever. De wetgever is dus aan zet. Hopelijk laat die niet lang meer op zich wachten. Wij volgen dit uiteraard op de voet en houden u vanzelfsprekend op de hoogte.

De directe gevolgen voor het fiscale en sociale zekerheidsrecht lijken beperkt omdat we nog steeds het handhavingsmoratorium kennen. De Belastingdienst kan alleen naheffingen opleggen ingeval van kwaadwillendheid. Maar voor de toekomst kan het wel degelijk gevolgen hebben als de Belastingdienst komt controleren. De Belastingdienst heeft nu meer argumenten in handen om te stellen dat sprake is van dienstbetrekking en de fiscale beoordeling zal kritischer worden uitgevoerd.

Advies en vragen?

Het Deliveroo arrest bevestigt dat er wel degelijk sprake kan zijn van een arbeidsovereenkomst in plaats van een opdrachtovereenkomst, met alle arbeidsrechtelijke, fiscale en premierechtelijke gevolgen van dien. Het blijft vooralsnog zaak om vooraf een goede inschatting te maken over de aard van de samenwerking.

Heeft u vragen over werken met zelfstandigen of de verschillen tussen een arbeidsovereenkomst en een overeenkomst van opdracht? Of heeft u hulp nodig bij het opstellen van een opdrachtovereenkomst? Neem dan gerust contact op met uw contactpersoon binnen Baker Tilly of met een van de arbeidsrechtjuristen of loonheffingsspecialisten van Baker Tilly Employment Advisory.

Wet- en regelgeving op dit gebied kan onderhevig zijn aan verandering. Wij raden u aan om met uw Baker Tilly adviseur te overleggen over de impact hiervan.