Het kunnen bieden van veilige zorg is topprioriteit in elke zorgorganisatie. Uit een onlangs verschenen rapport van de IGJ blijkt dat er steeds meer calamiteiten worden gemeld door verpleeg- en thuiszorgorganisaties. Dit betekent zeer waarschijnlijk niet dat er meer calamiteiten plaatsvinden, maar dat de meldcultuur in zorginstellingen beter is geworden. Goed nieuws! Openheid is noodzakelijk om te kunnen leren van wat goed en niet goed gaat in de zorg om zo de zorg veiliger te maken.
Toch zijn 500 calamiteitenmeldingen op jaarbasis vrij weinig als je bedenkt dat er dagelijks 250.000 zorgverleners bij 700 verpleeg- en thuiszorgorganisaties zorgen voor 550.000 ouderen. Daarnaast blijkt uit mijn eerdere analyse dat de helft van de verpleeghuizen nog steeds onvoldoende leert van incidenten, fouten en klachten. Reden genoeg om aandacht te besteden aan de veiligheidscultuur in uw zorgorganisatie!
Wat is een vooruitstrevende veiligheidscultuur?
In een vooruitstrevende veiligheidscultuur is veiligheid een integraal onderdeel van alles wat er bij een zorgorganisatie gebeurd. Een integraal veiligheidsmanagementsysteem ligt hieraan ten grondslag (figuur 1). Dit omvat het continue signaleren van risico’s, verbeteringen doorvoeren en beleid vastleggen, evalueren en aanpassen. Dit met als ultieme doel het realiseren van veiligheid van zorg, veiligheid van werk, veiligheid van gebouwen en veiligheid van bedrijfsvoering.*
Veiligheid van zorg houdt in dat er zicht is op de gezondheidsrisico’s die een cliënt/bewoner mogelijk loopt. Denk aan vallen, decubitus of ondervoeding. Maar ook het adequaat gebruiken van veilige hulpmiddelen, waaronder bijvoorbeeld ICT-systemen, tilliften en domotica. Veiligheid van werk gaat over fysieke- en psychosociale belasting, bijvoorbeeld door een te hoge werkdruk, maar ook het werken met gevaarlijke stoffen. Veiligheid van gebouwen omvat met name brandveiligheid en klimaatbeheersing en bij veiligheid van bedrijfsvoering speelt het voldoen aan privacywetgeving een belangrijke rol.
Om het veiligheidsmanagementsysteem optimaal te laten functioneren is een open cultuur randvoorwaardelijk. In een open cultuur kunnen fouten en klachten openlijk worden besproken waardoor er kritisch naar het eigen handelen kan worden gekeken om te leren van eigen en andermans fouten. Dit verkleint de kans op herhaling en maakt de zorg beter en veiliger.
Samen toewerken naar een vooruitstrevende veiligheidscultuur
Werken aan een veiligheidscultuur begint met een goed gezamenlijk gesprek. Hoe gaat het met de samenwerking binnen het team of afdeling? Voelen mensen zich vrij om te spreken als zij iets zien, ook als dat mogelijk een negatief effect heeft op de zorg? Voelen mensen zich vrij om elkaar aan te spreken? Is er voldoende personeel om de werklast aan te kunnen? Zijn de procedures en systemen adequaat om vergissingen te voorkomen?
Om een goed gesprek te kunnen voeren is het nuttig om inzicht te creëren in de veiligheidscultuur. De cultuurladder (figuur 2) is hier een geschikt instrument voor. De cultuurladder bestaat uit vijf cumulatieve cultuurniveaus, die in de figuur hieronder visueel zijn weergegeven. Het in kaart brengen van de veiligheidscultuur is nooit een doel op zich, maar een middel om het gesprek openlijk te voeren zodat er vanuit daar met elkaar systematisch gewerkt kan worden aan verbetering.
Tot slot
Om te kunnen leren van wat niet goed gaat in de zorg is het belangrijk dat er in uw zorgorganisatie een vooruitstrevende veiligheidscultuur heerst waarin medewerkers open met elkaar in gesprek kunnen gaan. Heeft u in uw zorgorganisatie een integraal veiligheidsmanagementsysteem? Heeft u zicht waar uw zorgorganisatie zich bevindt op de cultuurladder? Wij begeleiden zorgorganisaties bij het in kaart brengen van de veiligheidscultuur om vanuit daar samen te werken aan verbetering. Mocht u meer willen weten over het instrument dat wij hiervoor gebruiken neem dan contact met mij op. Ik vertel u er graag meer over!
Bron: C. Ketelaars; J. Hamers en J. Schols, 2015. Je werkt hier veilig of je werkt hier niet
Heeft u vragen?
Neem dan contact op met een van onze collega's van Advisory Healthcare.
Dit bericht is meer dan zes maanden geleden gepubliceerd. Omdat wet- en regelgeving continu in beweging is, raden wij u aan met uw Baker Tilly adviseur te bespreken of de informatie in dit bericht actueel is en gevolgen heeft (of mogelijkheden biedt) voor uw situatie. Uw adviseur praat u graag bij over de laatste stand van zaken.
