Opvolging, overdracht of exit: juridische aandachtspunten bij bedrijfsovername

Een bedrijfsovername is voor de meeste ondernemers geen alledaagse gebeurtenis. Elke situatie is anders, en vraagt om een andere benadering.

Soms gaat het om de overdracht aan de volgende generatie, soms om het toetreden van medewerkers als mede-aandeelhouders. Of wellicht een verkoop aan een geheel nieuwe partij. Maar eigenlijk heb je voor alle vormen van overname een adviseur aan je zijde nodig.

Onze Legal Advisory experts ondersteunen dagelijks ondernemers bij overnames en weten als geen ander welke aandachtspunten er zijn. We bespreken de hoofdlijnen van enkele veelvoorkomende overnamevormen.

Bedrijfsopvolging: overdracht, continuïteit en balans

Nederland kent veel familiebedrijven, dus het is niet verrassend dat bedrijfsopvolging veelal binnen de familiesfeer plaatsvindt. Continuïteit is vaak een drijvende factor: het belang van ‘het bedrijf’ staat voorop. Het is dan zaak om een goede balans te vinden in de juridische vormgeving van de overname. Hierover kun je vooraf afspraken maken, bijvoorbeeld in een aandeelhoudersovereenkomst of familiestatuut.

Maar natuurlijk wordt er ook veel in de daadwerkelijke contracten vastgelegd. Over de koopsom of aansprakelijkheid, maar ook over het tijdstip van de overname: gebeurt dat in één keer of is er sprake van een geleidelijke ‘ingroei’? En blijft de overdrager nog betrokken bij de zaak of moeten er juist afspraken gemaakt worden over een ‘clean exit’?

Soms wil je je opvolger blijven ondersteunen door financiële middelen ter beschikking te stellen, om de opvolging (sneller en makkelijker) mogelijk te maken. Juridisch gezien kan dat op verschillende manieren vorm krijgen, maar het is wel zoeken naar een balans tussen enerzijds betrokken blijven, en anderzijds ook een nieuwe generatie de mogelijkheid bieden om te ondernemen.

De juridische vormgeving van de bedrijfsopvolging hangt van deze wensen af: er zijn allerlei mogelijkheden, afhankelijk van de specifieke situatie rond bijvoorbeeld de financiering en zeggenschap. Het is zelfs mogelijk om bij de bedrijfsopvolging andere (derde) partijen te laten instappen.

Medewerkersparticipatie: loskoppelen zeggenschap en aandelen

Medewerkers krijgen steeds vaker de mogelijkheid om mede-eigenaar van de onderneming te worden. Soms geldt dit voor al het personeel, soms alleen voor bepaalde ‘key employees’. Zo’n medewerkersparticipatie kan op verschillende manieren vorm krijgen. Vaak wordt dan een nieuwe juridische entiteit opgericht, waarbij de zeggenschap wordt losgekoppeld van de aandelen. Zo krijgen de medewerkers een financieel belang, maar voorkom je dat iedere medewerker aan alle besluitvorming moet deelnemen.

Ook managementparticipatie wordt steeds populairder. Maar aangezien het dan vaak om grotere belangen gaat, zijn zaken als fiscaliteit en financiering van nog groter belang.

Verkoop aan een derde: houd rekening met het verleden (en de toekomst)

Als je de onderneming overdraagt, moet je afspraken maken over het verleden. Dat is ook bij verkoop aan een derde partij belangrijk. Wat nou als blijkt dat er na de verkoop een tegenvaller, of juist een meevaller, uit een eerder jaar opduikt? Wie is er dan verantwoordelijk? En zijn er nog afspraken waar de verkoper de nieuwe aandeelhouder aan wil houden? Bijvoorbeeld over het personeel, of de strategie van het bedrijf? En wil de nieuwe aandeelhouder graag dat de overdrager nog een tijdje betrokken blijft bij de onderneming, om een zorgvuldige overdracht mogelijk te maken?

Dit soort zaken zul je in het verkoopproces moeten uitonderhandelen. Met een zorgvuldige vastlegging voorkom je onduidelijkheid en onenigheid ná de overdracht. En let op: je kunt dit als verkopende partij ook in je voordeel laten werken. Bijvoorbeeld door gunstige afspraken te maken over je medewerking tijdens een transitieperiode.

Loslaten is lastig: een ‘pre-exit’ als tussenstap

Ben je er nog niet helemaal klaar voor om definitief afscheid te nemen van je onderneming? Je kunt ervoor kiezen om niet álle aandelen in een keer te verkopen, maar slechts een deel. Als overdragende aandeelhouder kun je zo al wat afstand nemen én een deel van de verkoopopbrengst ontvangen. Bovendien behoud je de mogelijkheid om in de toekomst nog een keer te ‘cashen’ op de resterende aandelen, hopelijk met een verdere waardestijging. Dit noemen wij een ‘pre-exit’.

Een bijkomend voordeel van een pre-exit is dat de opvolger minder hoeft te financieren, waardoor de overname haalbaarder wordt. En de overdrager behoudt nog betrokkenheid en (enige) controle. Daarover maak je samen afspraken, in de aandeelhoudersovereenkomst en statuten. Denk onder andere aan inspraak bij bijzondere besluiten en een regeling over uitkeringen aan aandeelhouders.

Je kunt bovendien ook al afspraken maken over de latere vervreemding (het sluitstuk van de pre-exit). Laat je daarin goed adviseren: je moet rekening houden met allerlei mogelijke situaties. Bijvoorbeeld een vroegtijdige verkoop, als zich een geïnteresseerde partij meldt.

Creëer rust met goede afspraken

In de praktijk zien wij vaak dat het voor een overdragende aandeelhouder die nog actief betrokken is bij de onderneming, weleens lastig is om afstand te nemen van de onderneming. Het is daarom bij een overdracht van belang om vooraf te bepalen wat ieders betrokkenheid zal zijn. Niet alleen bij verkoop aan derden, maar ook bij bedrijfsopvolging en andere wijzigingen in het aandeelhouderschap.

Er is meer mogelijk dan je op het eerste gezicht denkt, en wij helpen je om dit vast te leggen in de aandeelhoudersovereenkomst en managementovereenkomsten. Zo voorkom je dat er onduidelijke afspraken worden gemaakt en dat er onzekerheid ontstaat.

De M&A-juristen van onze Legal Advisory-tak begeleiden het overnameproces van A tot Z. Van het structureren van de overname en het opstellen van de transactiedocumenten, tot de coördinatie van de notariële stukken en de overdracht. En dankzij de brede in-house dienstverlening van Baker Tilly kun je op ons bouwen voor méér dan alleen juridische ondersteuning. Denk bijvoorbeeld aan hulp bij het vinden van overnamekandidaten, en fiscale ondersteuning. Wij gaan daarover graag het gesprek met je aan.

Heb je vragen over bedrijfsopvolging, bedrijfsovernames of onze dienstverlening? Neem dan contact op met onze experts.

Wet- en regelgeving op dit gebied kan onderhevig zijn aan verandering. Wij raden je aan om met jouw Baker Tilly-adviseur te overleggen over de impact hiervan.